ZISTWAR PYE KOKO-D-MER

(Mm. Marietta Payet)

Kont ek Lezann Vol 1., (1990) Lenstiti Kreol, Lans-O-Pen, pp. 123-126

Apepre en desan an pase oubyen plis ti annan en group zil ki ti sitye dan milye en gran losean, en bann zoli zil ki bann pirat ti servi pour kasyet zot trezor e pour zot vin rod manze osibyen ki delo ki ti an abondans. Ti napa preske ditou dimoun ki ti reste lo zot eksepte zil prensipal kot ti annan detrwa fanmir ki ti reste. Bann dimoun ki ti la ti toultan byen avek kanmarad. Ti napa bokou manrmay. Ti annan plis bann ki ti’n desot laz douz an. Andre ek Mari ti’n ariv laz 18 an e zot tou le de ti nepli laz pour zot kontinyen zwe ansanm, en keksoz ki zot ti’n komans fer depi ler zot ti annan laz 5 an akoz zot ti reste obor kanmarad.

Kot ou ti war enn ou ti bezwen war lot e bann dimoun ki ti konn zot ti’n fini dir ki sa de dimoun en zour pou bezwen marye. Andre ti’n menm fini dir Mari ki i ti annan lentansyon fer li vin son madanm en zour e Mari ki ti byen kontan Andre li osi ti’n fini aksepte. Me ti annan en lobstak dan zot semen ki ti anpes zot fer mannyer zot ti anvi. Sa ti zot paran.

Papa Mari ti frer manman Andre, savedir ki sa de manrmay ti kouzen ek kouzin e zot paran pa ti oule tarn parle. Ler zot zanfan ti fer zot par zot lanmour, zot paran ti anpes zot zwenn kamarad. Tou le zour zot ti annan en leskiz pour donn zot zanfan. Ler Mari ti demande pour li sorti son manman ti dir li ki ti annan louvraz pour fer e ti defann li sorti pour li al zwenn Andre.

Andre osi kot li ti ape pas dan menm problenm. Zot ti komans zwenn kanmarad dan kasyet e si zot paran ti konnen maler! Sa de zenn lanmoure ti’n dezespere avek lafason kondisyon ti ete e zot ti fer plan pour zot sove. Pa tro lwen avek zil prensipal ti en lot zil me pa ti osi gran ki sa enn premye. Andre ek Mari ti’n fini fer zot lide ki zot a sove. Zot ti ava fer en kartye maron e zot ti ava al lo sa zil ki pour sa moman ti napa okenn zabitan. Zour kartye maron ti fini Andre ti fer Mari konnen e menm swar ler tou dimoun ti’n dormi, Mari ti anmas tou son bann lenz e bann lezot keksoz ki i ti pou bezwen. I ti al zwenn Andre kot zot ti’n donn randevou obor lanmer avek zot kartye maron. Zot ti anbarke e sa bout dibwa ki Andre ti’n anmennen ti pou servi koman pagay.

I ti diriz kartye maron ver sa lot zil e zot ti disparet dan fernwanr. Ler zot ti ariv ater, lizour ti’n fini fer e tou le de ti byen fatige. Alors zot ti rod en landrwa anba bann gran pye dibwa ki ti pous an abondans lo sa zil e zot ti dormi. Apre ki zot ti’n byen repoze tou le de, Mari ti ed Andre pour rod fey sek ek dibwa pour fer en pti kabann pour zot reste ladan. Lavi ti gou lo zil zis zot de tousel. Ti napa nanryen pour trakas zot. Zot ti marse tou le zour e zot ti eksplor zil ki ti annan en labote ekstraordiner. Kot zot ti pase bann zwazo ti sant zot labvenveni e ti fer zanmi avek zot. Ler zot ti’n fer apepre sis mwan lo sa zil, zot ti’n fini apel zil pour zot. Zot ti’n vin zanmi avek tou keksoz ki ti annan e zot ti ere. Zot ti pe partaz en lanmour ki personn pa ti’n deza konnen – en lanmour ki ti fer zot perdi zot lakour ek zot fanmir. Me kantmenm sa, zot pa ti regrete. Zot ti kontan kanmarad e zot ti satisfe avek zot lavi.

Zot ti’n komans fer plan pour lavenir. Zot ti anvi en kantite zanfan ki ti pou ranpli zil. Zanfan ki ti a fini dekouver sa ki zot zot pa ti pou ganny sans dekouver. Zanfan ki ti pou swiv zot e petet en zour rakonte ki mannyer lanmour zot paran ti gran.

Zot ti’n fer en bon pe letan la zot de e en zour Mari ti fer Andre konnen ki byento i ti pou vin papa. Zot ti vreman kontan e sa zour swar zot ti al dormi vreman tar. Zot ti asize e diskite ki mannyer zot ti pou apel sa piti ler i ti ava ne. Desizyon final ti koumsa: Si ti en pti fiy i ti pou apel Zann e si ti en pti garson i ti pou apel Zan. Zot ti al dormi byen kontan e byen satisfe avek zot desizyon.

Zot ti ganny reveye lo granmaten par en bann tapaz lavwa alors zot ti leve e sorti deor. Devan zot laport zot ti war de zonm ki ti paret byen serye pe debout. Zot ti koz en langaz ki Mari ek Andre pa ti familye avek. San ganny okenn sans pour ouver zot labous nek zot ti war aparet kat lezot zonm ki pa ti la avan e ki zot pa ti ni konnen kote ti sorti. Zot ti sot lo Andre ek Mari e anmar zot avek en gro pye dibwa ki pa ti tro lwen avek zot pti kabann. La zot ti bezwen soumet bann gran gran kou-d-fwet ki ti fer dimal ler ti tap lo zot. Enn sa bann zonm ti anmar zot. Zot ti bezwen soumet pour get zot pti kabann ki zot ti’n pas en zournen byen fatigan pour konstrir kot ti vin an flanm apre lasann dan zis de minit akoz sa bann bandi ti’n met dife ladan. Napa martir ki sa bann zonm pa ti fer Andre ek Mari. Alafen ler zot ti’n satisfer zot dezir e zot lespri malis, zis zot ti koup lakord ki ti anmar zot, les zot lanmenm ater e zot ti ale an riyan. Andre ek Mari ti’n feb. Ti napa preske ditou lavi ankor anndan zot. Zis zot ti bezwen reste lanmenm obor kanmarad ziska ler lanmor ti pase pour li pran zot. Me i ti esper trwa zour pase avan.

Detrwa lannen apre ki ti’n ariv sa lensidan trazik, dan landrwa kot sa de lanmoure ti’n mor, de pye dibwa ti komans pouse. En pye mal pour Andre ek en pye femel pour Mari. Laform zot fri ti manifik. Ou a marse dan lemonn antye e zanmen ou a zwenn ankor de pye dibwa ki annan fri avek en laform parey. En pe letan apre partou kot ou ti gete lo sa zil ou ti kapab war sa kalite pye dibwa. Pli tar ler bann dimoun ti vin reste lo sa zil zot ti war sa bann pye dibwa misterye avek zot bann fri fantastik ki zanmen zot ti’n deza war. Zot ti envant tou sort kalite zistwar. En bann dimoun ti krwar ki sa pye dibwa ti’n sorti dan paradi e ti’n tonm lo later apre i ti’n ranpli sa zil. En lot bann ti dir ki sa plant ti sorti dan fon lanmer e laroul ti’n balye li lo lans alors zot ti apel sa zenerasyon plan koko-d-mer.

Me personn pa ti realize ki sa pye dibwa pa ti sorti ni dan paradi ni dan fon lanmer. Zot pa ti realize ki “koko-d-mer” parey zot ti’n apel li ti moniman en lanmour trazik ki zis sa zil ki ti’n konnen. En lanmour ki ti annan bokou plan pour lavenir. Me kantmenm Mari ek Andre ti’n mor zot lanvi pour ranpli zil avek zot zanfan ti’n akorde. Kantmenm pa ti zanfan, me zil ti’n ranpli avek en zenerasyon koko-d-mer ki sinifye en vre lanmour ki zis zot ki ti’n konnen. En lanmour ki ti parfe e ki zis sa zil ek son bann zwazo ki ti’n temwen.