BONONM BLEZ

(Mm. Marietta Hoarau)

Kont ek Lezann Vol 1., (1990) Lenstiti Kreol, Lans-O-Pen, pp. 111-118

Alors en zour ti annan en lerwa ek son madanm ki ti annan trwa zoli fiy. Sa enn dernyen ti pli bon ki son de lezot ser. Zot papa ti war ki ti’n ler pour zot marye alors i ti deside fer en gran dezennen. I ti pou envit detrwa garson o plase pour fer son trwa fiy marye avek.

Alors lerwa ti fikse son dat e anvoy son bann lenvitasyon. Koman bann zennzan ti ganny lenvitasyon, pa bezwen dir ki zot ti kontan! Zot ti prepar zot pli zoli lenz e fer zot kare kare pour zot al swazir zot fiy. Pandan sa letan, ti osi annan enn parmi sa bann zennzan ki ti en prens. Li osi ki ti’n tann sa nouvel e i ti dir dan son lespri, “Mwan mon pa’n ganny okenn lenvitasyon. Lerwa pa konn mwan me si mwan mon pa ganny enn sa fiy mon sanz mon non.”

Prens alors ti asize e fer travay son lespri pour en bon pe letan. I ti mazinen, “Ki mannyer mon pou fer pour ariv laba kot lerwa san en lenvitasyon? E deplis, mon pa oule zot konnen ki mon ete.” Alor i ti deside al war son marenn, en vyey fe. I ti rakont li tou.

Son marenn ti riye, apre i ti dir, “Pa trakase mon piti. I byen fasil. Mon pou fer ou degize pour vin en vye vye bonnonm. Ou pou apel ou, ‘Bonnonm Blez.’ Me fodre pa ou dir nanryen, ni rakont nanryen. Kan zot demann ou ou non reponn zot, ‘Blez!’ Tou sa ki zot pou dir ou, reponn zot alors zot pou apel ou ‘Blez.’ Mon pou donn ou en pti tabatyer avek de souri ladan. Ler ou pou bezwen degize zis ou ava dir, ‘Par laverti mon tabatyer ki mon marenn in donn mwan, mon a degiz mwan” e la ou a swa sorti vye bonnonm pour vin en prens, ouswa sorti prens pour al vye bonnonm. Ler ou a vin vye bonnonm sa zoli seval ki ou annan li osi i pou degize e vin en vye bourik. Ler ou a vin en prens li i ava vin en zoli seval ankor.’ Avek sa tabatyer ou a osi kapab ganny sa ki ou oule.” Son marenn ti kontinyen, “Prezan ekout byen. Ou pou al kot lerwa de semenn avan sa gran dinen. Fodre ki ou pas Dimans laba. Al lo ou seval. Ler ou pre pour arive, sote, degize e mars pli kourbe ki ou kapab. Fer ou bwet bwet en pe osi.”

Prens ti ekout atantivman tou sa ki son marenn ti dir li.

Vyey Fe ti kontinyen, “Ler ou’n ariv kot pale, ou pou war bann travayer lerwa. Demann zot si ou pou kapab war lerwa. Zot pou dir ou non. La ou a dir zot pas ou mesaz. Dir li i annan en vye vye bonnonm fer lapenn ki pe rod en pti plas travay. I mizer. Pran pitye pour li. Apre gete ki ou a annan pour fer.”

Prens ti remersye son marenn. Apre i ti pran tabatyer e i ti ale. I ti fer tou parey sa fe ti’n dir li. I ti vreman parey en vye bonnonm bwete menm.

I ti ariv kot pale e demann travayer pour les li war lerwa. Zot ti refiz li alors i ti fer pas son mesaz. I ti’n fer son figir telman pitye ki en travayer ti bezwen al dir lerwa.

Sa zour lerwa ti’n byen leve. Alors i ti al debout lo son balkon e get deor. Ler i ti war Prens, ki aprezan ti’n degize an vye bonnonm, i ti dir, “Ar zistemen! Mon dernyen fiy ti pe rod en vye bonnonm pour travay avek li pour plant son fler. Sa i touskifo pour li.” La, lerwa ti ordonn son bann travayer pour al enstal sa bonnonm dan sa pti lakaz kot ti met manze bef. I ti dir zot met en tartar ladan pour li dormi. I ti osi azoute, “Dir li pran son vye bourik e atas obor lanmenm. Donn li en pe manze e bwar.”

Pov Prens ti bezwen kontante lafason ki zot ti pe tret li. Dan son leker i ti dir, “Ou pou vin mon boper, al kot ou oule, fer sa ki ou kontan.”

Son lannmen, ki ti en zour Sanmdi, Prens ti komans travay. Tanzantan i ti get get sa bann zoli fiy. Sa enn dernyen ti sot son leker menm e aswar i pa ti kapab dormi. Lo komansman sa fiy pa ti tro antren li. I ti tret li koman en malere, en senp zardinyen. Pov Prens ti war sa fermal, li ki ti’n abitye reste dan son sato e dormi lo son lili byen so olye ki lo en tartar dan en lakaz bef. Toudmenm, i ti pran pasyans e espere. Son Dimans, i ti veye ler tou dimoun ti’n al lanmes. Deryer, i ti pran son tabatyer e dir, “Par laverti mon tabatyer ki mon marenn in donn mwan, mon oule vin en prens.”

Zot! koman i ti dir sa nek vye bonnonm ti disparet e dan son plas ti debout en zoli prens dan en zoli lenz klate. Bourik li osi ti’n degize pour vin en zoli seval blan. Prens ti detas li, mont lo li e ale.

Ler i ti ariv kot legliz e antre, tou dimoun ti reste sezi. Zot ti dir dan zot menm, “Ou a dir mwan lekel sa? ”

Lerwa osi ti pe mazinen, “Dan mon pei napa prens. Sa enn kot i sorti? Mon ti a kontan fer konnesans avek li.”

Pandan sa letan sa de fiy lerwa, zot lizye pa ti sorti lo sa prens telman i ti zoli! Zot ti san pozisyon lo ban e apenn si zot ti kapab asiste lanmes telman zot leker ti’n sote.

Zis avan lanmes ti fini sa prens ti sorti. I ti ale lo son seval. Ler i ti pres pour ariv kot sato i ti degize e ankor i ti vin en vye bonnonm e i ti al anmar son bourik. Dan son lide, personn pa ti’n war me salerla, i ti’n tronpe! Ti annan en vye nennenn ki ti travay la pour okip sa bann fiy. Ler i ti’n war sa ki ti’n arive i ti dir dan limenm, “Get mwan en pe sa zonm. I fer krwar i en vye bonnonm salerla i en prens. Sa pour manmzel dernven. Mon tro kontan li, i tro bon. Mon pou pens li sa nouvel e mon pou plas li avek sa.” Nennen ti priye pour manmzel vini. Son vye lalang ti grate.

Ler lerwa ti arive avek son madanm ek son bann fiy, zot ti pe rakont lo sa prens. Nennenn ti zwe pa konn nanrven. Son apremidi, i ti war li tousel avek sa dernyen manmzel. I ti dir, “Si mon dir ou en pti sekre, ou a gard pour ou, ou promet mwan?”

Manmzel ti reponn, “Wi, mon promet ou avek tou mon leker.”

Alors nennenn ti dir, “Ou konnen sa prens ki ou ti war kot legliz bomaten?”

Prensesti ekoute.

Nennenn ti kontinyen. “Limenm li sa vye bonnonm Blez ki reste la e ki travay avek

ou.”

Sa fiy son figir ti sanz kouler. I ti dir, “Zanmen!”

Nennenn ti asir li. “Krwar mwan, sa ki mon pe dir ou i vre. Dimans prosen zwe malad, pa al lanmes. Mon a fer ou war. Answit i ti azoute, “Pran sa pour ou. Pa les sape. I tro zoli, parey Prens Sarman.”

Sa nouvel ti tourmant sa fiy e ti anpes li dormi. Ler i ti mazinen kot sa prens ti pe dormi, i ti a voudre met li dan en bon landrwa. Son aswar lapli ti pe tonbe e ti fer fre. I ti profit ladan menm pour dir avek son papa,

“Papa, sa vye bonnonm i fer lapenn dan sa pti lakaz bef. I ganny fre. Pa akoz i mizer ki nou devret tret li koumsa. I en imen parey nou. Bondye pa kontan. Akoz pa donn li sa pti lasanm laba deor ki nennenn i dres ladan?”

Son papa leker ti touse ler i ti tann sa fiy dir li sa. Lannmen bomaten i ti anvoy sers Blez e ti donn li en lasanm avek tou son bann neseser. Blez ti byen kontan. Dan lakour pale zot ti apel li ‘Bonnonm Blez’ akoz ler zot ti demann li son non i ti reponn zis, “Blez.” Ler zot ti demande “Kot ou reste?” i ti reponn, “Blez.” Kote ou sorti? “Blez.” Alors sa non ti’n reste. Zot ti krwar i bet e sanmenm tou ki i ti kapab dir.

Pandan lazournen kan i ti pe netway fler, dernyen fiy ti vin obor li. Sa bonnonm ti war drol akoz zanmen i ti’n deza fer sa avan. Manmzel ti dir, “Vyeyar, ou fer mwan lapenn, mon kontan ou mwan.”

Bonnonm ti riye, “ha ha ha, Blez”.

Manmzel ti donn li draze, ponm ek gato, me i ti fer sa kot son paran pa ti war li. I ti pas son letan dan son fler pour li vir vir obor Blez. Blez osi ti’n fini konpran ki li osi i ti byen kontan Manmzel. Letan i ti pe grat fler Manmzel ti atrap son lanmen. Tou le zour i ti fer nennenn pran manze an kasyet pour anmenn pour li. I ti fer okip li byen.

Lasemenn ti pas byen vit. Dimans ti ariv ankor. Sa fiy ti dir avek son manman, “Manman mon pa pou kapab al lanmes ozordi akoz mon latet i fermal. Mon a reste la avek nennenn.”

Son manman ti demann li, “Ou pa oule al kot dokter?”

Sa fiy ti reponn, “Non, me si mon pli malad mon a fer ou konnen.”

Son paran ek son de ser ti ale, e prenses ek nennenn deryer ti tranp pour Blez. Koman dernyen son laklos ti sonnen, Bonnonm ti degiz li e vin en zoli prens lo son zoli seval blan. Answit i ti pran semen pour legliz. Zot sa fiy ti kapab tonm sek degre ki sa prens ti zoli! Son leker ti bat for e i ti dir avek nennenn, “Mersi ou’n montre mwan sa ki pour mwan, me ki mannyer mon pou fer pour ganny li koman prens?”

Nennenn ti reponn senpleman, “Pran kouraz.”

Laba kot legliz tou dimoun ti get prens menm. Lerwa ti sipliy li pour reste apre lanmes pour fer son konnesans me Prens pa ti tande. Byen boner i ti sorti e antre se li parey i ti’n fer avan. Sa fiy ti pe vey li. Prezan ki i ti kontan li!

Son Dimans answit ti’n fikse pour sa dezennen. Detrwa zour avan, sa fiy ti’n dir avek Blez, “Blez, Dimans i annan en gran dezennen kot papa in envit en kantite garson. Papa pou donn nou sakenn en boul lor. Sa garson ki nou swazir nou pou donn sa boul. Nou pou marye deswit. Me mwan mon pou donn ou sa boul. Mon pou demann papa pour ou vin asiz obor laport. Mon kontan ou mwan.”

Blez ti ekoute me i pa ti dir nanryen. Dimans ti arive e tou zenvite ti’n vini. Tou zafer ti’n pare. Ler pour dezennen sa fiy ti demann son papa pour les Blez asiz devan laport pour li ganny en pti distraksyon. Son papa ti dakor akoz i ti war ki napa nanryen mal. Fiy dan son leker ti dir, “Bon zafer. Sanmenm ki mon ti oule. Mon boner in fini arive.”

Dezennen ti komanse byen e ler ti fini, lerwa ti fer premye fiy donn son boul. Sa fiy ti swazir en ziz. Son paran ti byen kontan e ti bat lanmen. Dezyenm fiy ti donn son boul en minis e ankor en fwa zot ti byen kontan. Maryaz ti fer deswit. Aprezan ti reste trwazyenm fiy. Tou dimoun ti pe veye avek lekel i ti pou donn son boul. Bann garson setaki ti pe espere e dan zot leker zot ti pe dir, “Petet mwan.”

Me sa fiy pa ti antren personn. Nek i ti leve pran son boul e ti donn bonnonm Blez. Tou dimoun ti reste sezi. Blez ti rann li boul me fiy ti donn li ankor, de fwa i ti rann li e trwazyenm fwa sa fiy ti dir, “Gard sa boul pour ou pour lavi. Mon pou marye avek ou akoz mon kontan ou.”

Me maler! Son paran ti byen ankoler. Zot ti pous li se zot an dizan, “Sorti ale, ou’n fer nou onte. Ou de ser in fer nou kontan me ou ou’n dezonor ou paran. Al reste dan ou vye lakaz avek ou vye bonnonm!”

Ler zot ti’n fini pous li zot ti pler zot kantite. Tou lezot garson ti retourn se zot byen kanmi.

Sa swar dan zot vye lakaz Blez ti dir, “Par laverti mon tabatyer ki mon marenn in donn mwan, mon a ganny en gran sato ki tou keksoz ladan i an or. Dezozordi mon pou kite Blez e viv koman prens pour lavi diran.”

Zot konman i ti dir sa, en zoli sato an or ti aparet e li i ti vin en zoli prens. Sa fiy ti fol avek kontantman. Lannmen bomaten, lizye ankor anfle telman i ti’n plere, lerwa ti pe debout par lafnet pour get deor, kan i ti war en keksoz pe kas son lizye. Konmsi ti en lakaz. I ti dir dan limenm, “Traka ki pe fer mwan war tousala.”Me pa ti okenn de traka. Ti en sato menm ki ti pe klate. I ti apel son madanm e dir li, “Get laba ki i annan. Pa kapab en lakaz, sa ki pou kapab fer sa zis dan en zour? Enposib!”

Son madanm osi pa ti oule krwar. I ti kriy en solda e anvoy li gete. Ler solda ti ale i ti war en zoli garson pe asize lo son biro pe ekrir e son madanm pe may li dan likou. Sa solda ti remarke ki sa ti fiy ki lerwa ti’n pouse. I ti taye pour al dir lerwa. Lerwa pa ti oule krwar alors i ti anvoy en lot solda. Me sa solda osi ti rakont li menm zafer. Alors lerwa ek son madanm ti al get pour zot menm. An arivan laba zot ti kapab tonm sek. Larenn ti kriy son fiy e dir li ouver laport pour zot antre. Ler zot ti ariv anndan zot ti demann sa fiy kote i ti’n ganny sa zoli prens ek sa sato. La zot fiy ti rakont zot tou zistwar. Lerwa ek son madanm ti demann zot pardon. Prenses ek fiy ti pardonn zot e menm fer zot vin reste dan sa sato nef avek zot. Lerwa ek larenn ti byen kontan e zot ti viv ere ziska zot lanmor.